 |
GITARA
ELEKTRYCZNA PORADY PRAKTYCZNE |
Zapraszam do posłuchania moich kompozycji
Wstęp
Zagadnienie kolejności łączenia efektów gitary elektrycznej jest częstym tematem porad i instrukcji na gitarowych stronach w internecie, często poruszany również na forach. Prezentowane są praktycznie wszystkie konfiguracje i opinie włącznie z takimi, że... najlepiej sprawdzić samemu. Przywoływane są różne autorytety gitarowe (jak np. Jim Hendrix), by udowodnić, że przykładowo WAH podłącza się przed PRZESTEREM - takie zalecenia są bardzo często spotykane w internecie. Lecz czy jest to optymalny sposób? Zależy od preferencji gitarzysty. Przykładowo: połączenie WAH przed przesterem daje stosunkowo łagodny efekt wah-wah w znacznym stopniu zależny od przetworników, rodzaju i ustawienia "ilości" przesteru itp. Podłączenie WAH za przesterem z kolei daje głęboki, "gardłowy" efekt kwakania.
Czy rzeczywiście przy ustalaniu kolejności łączenia efektów nie ma jakichś zasad, ustawień optymalnych?
Każdy efekt ingeruje i zmienia w określony sposób dźwięk gitary: barwę, widmo częstotliwości, charakter brzmienia, a niektóre dodatkowo wprowadzają dodatkowe cechy jak: modulację amplitudy (TREMOLO), wysokości tonu (VIBRATO), fazy (CHORUS, FLANGER), czy nawet dodatkowe, nie występujące w sygnale pierwotnym dźwięki (OCTAVER) itp. Mocne PRZESTERY, których działanie polega na dużym wzmocnieniu amplitudy sygnału i następnie obcięciu jego wierzchołków (co powoduje zmianę sygnału z sinusoidalnego na zbliżony do prostokątnego i w konsekwencji pojawienie szerokiego widma częstotliwości harmonicznych w sygnale) całkowicie zmieniają charakter dźwięku gitary.
Wszystkie efekty cechują się stratnością sygnału, co znaczy, że po każdym z nich nie da się przywrócić brzmienia podawanego na jego wejście (przykładowo: jeśli efekt zawęża pasmo sygnału /np. WAH/ to kolejny efekt będzie obrabiał sygnał pozbawiony wyciętego pasma). Kolejność łączenia efektów powinna wynikać ze znajomości skutków ich działania.
Jeśli np. podłączy się BRAMKĘ SZUMÓW za efektami przestrzeni (np. REVERB) to bramka będzie "cięła" na ustawionym poziomie symulowaną odpowiedź akustyczną pomieszczenia wprowadzając deformacje dynamiczne i nienaturalność brzmienia symulacji - REVERB będzie wybrzmiewał sztucznie i nienaturalnie gwałtownie obcinając sygnał na ustawionym w BRAMCE poziomie.
Jeśli np. podłączymy mocny PRZESTER i sygnał podamy bezpośrednio na np. CHORUS, wtedy wszelkie sygnały zakłócające "wyciągnięte" z PRZESTERA (brumy sieciowe, szumy układu) zmieszane z sygnałem użytecznym będą podlegały obróbce w układzie CHORUSA mocno zaśmiecając dźwięk gitary. A późniejsze czyszczenie ze "śmieci" sygnału gitary jest znacznie trudniejsze niż niedopuszczenie do jego "zaśmiecenia". Wręcz katastrofalnie działają OCTAVERY, gdy sygnał zawiera brumy sieciowe. Przykłady można mnożyć.
Z powyższych przesłanek wynikają więc pewne ogólne zalecenia co do kolejności łączenia efektów. Poniżej przedstawiono optymalną kolejność łączenia podstawowych, popularnych efektów gitarowych wraz z opisem i uzasadnieniem miejsca ich lokalizacji w łańcuchu efektów.
Optymalna kolejność łączenia efektów
OPIS |
|
 |
|
| TUNER PREAMP KOMPRESOR |
Są to układy
"pomocnicze" nie ingerujące w zasadzie w barwę gitary, a
przynajmniej nie jest to ich głównym zadaniem. TUNER służy do strojenia instrumentu. PREAMP jest przemiennikiem impedancji (buforem), może również wzmacniać sygnał. KOMPRESOR zmienia dynamikę sygnału. Podstawowymi parametrami kształtującymi działanie kompresora są: punkt wzbudzania (ang. threshold) i stopień kompresji (ang. ratio). Najczęściej stosowanym ustawieniem KOMPRESORA jest wzmocnienie sygnałów słabszych i ograniczenie sygnałów silnych. Takie ustawienie zmniejsza dynamikę lecz zwiększa średni sygnał gitary (subiektywną głośność, RMS Power) |
|
|
|
| PRZESTER | PRZESTER (fuzz,
distortion, lead, metal itp) jest jednym z najczęściej
stosowanych efektów. Przekształca sygnał z gitary w przebieg
zbliżony do prostokątnego. Sygnał za przesterem zawiera dużo
wyższych harmonicznych (szerokie widmo) i z tego powodu
doskonale poddaje się obróbce przez efekt WAH i wszelkie efekty korekcji barwy. Z uwagi na duże wzmocnienie amplitudy sygnału (nawet kilkusetkrotne i więcej przy wysokim ustawieniu wzmocnienia) PRZESTER "wyciąga" wszelkie brumy sieciowe i szumy układu gitary do poziomu niemal sygnału użytecznego, które ujawniają się szczególnie przy wybrzmiewaniu dźwięku. |
|
|
|
| BRAMKA SZUMÓW | BRAMKĘ SZUMÓW najlepiej
jest umieścić bezpośrednio za "źródłem" szumów, czyli
PRZESTEREM (w niektórych przypadkach niezłe w
praktyce wyniki daje włączenie BRAMKI SZUMÓW przed
przesterem). Bramka obcina na ustawionym poziomie niepożądany
sygnał (szumy), lecz
jej zastosowanie do eliminacji brumów jest dyskusyjne. (UWAGA: w przypadku występowanie w sygnale brumów sieciowych należy używać przetworników typu humbucker lub specjalnych konstrukcji przetworników bezbrumowych, niezależnie od uziemienia wzmacniacza, ekranowania gitary czy stosowania właściwych kabli gitarowych ). Pozbawiony szumów sygnał może być podany na następne efekty, które będą przetwarzały niezakłócony sygnał, co zapewnia poprawne warunki ich pracy i czyste brzmienie. Szczególnie podatne na zakłócenia spowodowane zaszumieniem, a w szczególności zabrumieniem sygnału, są efekty typu PITCH. I tak brumy sieciowe zakłócają prawidłową identyfikację dźwięku podstawowego przez OCTAVER (który dzieli /oktawa niżej/ lub podwaja /oktawa wyżej/ częstotliwość podstawową), co powoduje deformację częstotliwości dźwięku na wyjściu efektu i "dziwne i nieprzewidywalne" jego działanie. Brumy mogą również zakłócić prawidłową identyfikację dźwięku przez HARMONISER, który na podstawie dźwięku podstawowego generuje dźwięk/dźwięki dodatkowe.. |
|
|
|
|
PITCH EFFECTS Pitch Shifter / Octaver Harmoniser / Vibrato |
Warunkiem
prawidłowej pracy efektów typu PITCH jest (o czym pisano w opisie BRAMKI
SZUMÓW) czystość i klarowność podawanego na nie
sygnału. Efekty typu PITCH podnoszą lub obniżają wysokości tonów sygnału dźwiękowego o zdefiniowaną wartość interwału. Wygenerowane dźwięki mogą być mieszane z dźwiękiem podstawowym. HARMONIZER jest jedną z odmian w tej grupie efektów - pozwala grać wielogłosowo akordami przy czym gitarzysta gra tylko jeden dźwięk. VIBRATO zawiera dodatkowo regulowany generator wolnych przebiegów (LFO - Low Frequency Oscillator) sterujący częstotliwością podwyższania i obniżania dźwięku podstawowego. |
|
|
|
| WAH ENVELOPE FILTER |
Efekt typu WAH-WAH
(kaczka) jest popularnym efektem w muzyce funk, reggae,
rockowej, metalowej i innej, o charakterystycznym brzmieniu i
działaniu. W praktyce to sterowany pedałem nożnym lub
automatycznie (AUTO-WAH) filtr środkowo-przepustowy podbijający
określone, dość wąskie pasmo akustyczne. W internecie często podawane są zalecenia, powielane na forach gitarowych, że WAH należy podłączać na początku łańcucha efektów - przed PRZESTEREM. Powołuje się przy tym na fakt, że tak grał Jim Hendrix. No cóż. To dziś świadczy jedynie o... sile mitu "gwiazdy wśród gwiazd". Bo, jak samemu łatwo stwierdzić, najlepszy efekt uzyskuje się przy połączeniu WAH za PRZESTEREM. Szerokie widmo sygnału za PRZESTEREM zapewnia bardzo efektywne działanie pasmowego filtru częstotliwości kaczkI i uzyskanie najpełniejszego efektu "kwakania". Dlatego też zdecydowanie polecam (jak zresztą wielu muzyków i producentów efektów) włączenie efektu WAH za PRZESTEREM. |
|
|
|
|
EFEKTY MODULACYJNE Chorus / Flanger Phaser / Tremolo |
Są to najczęściej dość
złożone układowo efekty modulujące w specyficzny sposób dźwięk
gitary (również przesterowany). CHORUS miesza sygnał podstawowy i opóźniony oraz okresowo obniżany i podwyższany w stosunku do podawanego sygnału. Po zmieszaniu obu sygnałów otrzymujemy charakterystyczny efekt zwielokrotnienia instrumentu (coś w rodzaju unisono). FLANGER nakłada lekko zmodulowany i opóźniony w czasie sygnał na oryginalny. PHASER sumuje dwa sygnały: podstawowy i przesunięty w fazie, przy czym przesunięcie fazowe jest zmieniane płynnie przez odpowiedni generator. Powstaje wrażenie przestrzenności i "wędrowania" dźwięku. TREMOLO to jeden z pierwszych efektów gitarowych. Zmienia okresowo głośność dźwięku, czego efektem jest charakterystyczne "drżenie" dźwięku. Podstawowymi regulacjami efektu są: częstotliwość modulacji głośności i głębokość efektu. Warunkiem poprawnej pracy powyższych efektów (w szczególności trzech pierwszych) jest czystość podawanego na nie sygnału. Dlatego BRAMKA SZUMÓW powinna być umieszczona przed powyższymi efektami. |
|
|
|
| UKŁADY BARWY Korektor barwy Egualizer wielopasmowy Korektor parametryczny |
Układy kształtowania
barwy służą do uzyskania pożądanego brzmienia (barwy dźwięku)
sygnału czystego jak i poddanemu modyfikacji przez kostki
efektowe sygnału gitary. KOREKTOR BARWY to najczęściej dwu- lub trzypasmowy regulator barwy dźwięku, który osłabia lub uwypukla częstotliwości niskie, środkowe i wysokie. EQUALIZER WIELOPASMOWY (graficzny) - to wielopasmowy (5-, 10- lub więcej) korektor barwy, w którym pasmo zostało podzielone na określoną ilość kanałów, każdy kanał ma przydzieloną określoną częstotliwość, która jest wzmacniana lub osłabiana przez odpowiednie potencjometry - najczęściej suwakowe, dzięki którym ich położenie obrazuje charakterystykę przenoszenia efektu. KOREKTORY PARAMETRYCZNE są bardzo efektywne w działaniu. Pozwalają na ustawienie częstotliwości środkowej każdego filtra, wzmocnienia i szerokości pasma. |
|
|
|
|
EFEKTY PRZESTRZENI Echo / Delay / Reverb |
To bardzo
charakterystyczne efekty gitarowe. Dodają przestrzeni dźwiękom
gitary. ECHO to stopniowo zanikające powtórzenia dźwięku. DELAY (opóźnienie) to również zanikające powtórzenia dźwięku z opóźnieniem i sprzężeniem zwrotnym. REVERB to efekt pogłosu - reakcji otoczenia na sygnał dźwiękowy. W praktyce najczęściej symuluje historyczne efekty typu "spring" czy "plate". Generalnie efekty te charakteryzują się "subtelnymi ogonami", czyli wybrzmiewaniem dźwięku. Dlatego za nimi nie powinna być włączona BRAMKA SZUMÓW (a tak "radzą" niektórzy) ponieważ obetnie ona właśnie te charakterystyczne wybrzmiewania, które są "smaczkiem" tych efektów i przyczyną ich stosowania. |
|
|
|
 |
WZMACNIACZ I GŁOŚNIKI |
Można oczywiście poeksperymentować z kolejnością połączenia efektów w szeregu, np. można spróbować BRAMKĘ SZUMÓW umieścić przed PRZESTEREM. Efekt może być satysfakcjonujący w przypadku kiedy dominują zakłócenia z przetwornika a szumy PRZESTERA są do zaakceptowania. Wtedy jednak próg zadziałania bramki musi być ustawiony na dużo mniejszym poziomie niż w przypadku BRAMKI SZUMÓW umieszczonej za PRZESTEREM.
Można również, w zależności od zamierzonego efektu dźwiękowego, zmieniać w szeregu efektów miejsce wielopasmowych korektorów barwy (EQUALIZER).
Ustalenie kolejności łańcucha efektów jak i ustawienie parametrów kostek gitarowych może być bardzo inspirujące i kreatywne. Można tego również dokonywać w multiefektach wyposażonych w możliwość zmiany kolejności efektów (np. ZOOM G1on, G1Xon i modele wyższe - "Effect Chain").
